[ Pobierz całość w formacie PDF ]
stanowiło niespodzianki.
4. Kanada.
W sąsiedniej Kanadzie mimo wejścia w życie pod rządami Briana Mulroneya układu o wolnym
handlu z USA (rozszerzonego także następnie na Meksyk) nienajlepsza sytuacja gospodarcza
łączyła się z coraz bardziej realną perspektywą secesji francuskojęzycznej prowincji Quebec, a w
ślad za tym - rozpadu federacji kanadyjskiej.
5. NATO.
Lata osiemdziesiąte przyniosły umocnienie Paktu Północnoatlantyckiego, do współpracy z którym
powróciła Grecja, a w ograniczonym zakresie nawet i Francja. Pakt (rozszerzony o Hiszpanię) był
nadal efektywnym ogniwem obrony Zachodu, choć jego geograficzny zasięg uniemożliwiał
bezpośrednią interwencję np. w rejonie Zatoki Perskiej.
7. Wzrost roli Wspólnoty Europejskiej.
Również Wspólnota Europejska obudziła się z marazmu lat siedemdziesiątych. Weszły w jej skład
Grecja, Hiszpania i Portugalia. Pod naciskiem Parlamentu Europejskiego rozważać poczęto
rozszerzenie zakresu integracji na sferę koordynacji polityki zagranicznej (Wspólnota,
bezskutecznie zresztą, zabiegała o włączenie jej do dialogu rozbrojeniowego supermocarstw) i
szczegółowych polityk ekonomicznych. Przemiany te znalazły wyraz w umocnieniu europejskiego
systemu walutowego (wąż walutowy powodujący w razie zmiany kursu jednej z walut krajów
członkowskich automatyczne zmiany kursu pozostałych) w uchwaleniu Jednolitego Aktu, w
powołaniu do życia z dniem 11 1993 roku wielkiego rynku europejskiego. Prestiż Wspólnoty
został jednak narażony na szwank wskutek niepowodzeń jej akcji dyplomatycznych na Bliskim
Wschodzie, a także w związku z ogromnym umocnieniem roli zjednoczonych w 1990 roku
Niemiec, które uzyskały znaczną przewagę w każdej dziedzinie nad pozostałymi krajami.
8. Pozaeuropejskie kraje komunistyczne.
Kraje socjalistyczne poza Europą wyszły już dawno z orbity wpływów radzieckich (KRL-D, Laos,
ChRL), bądz pozostawały ściśle związane z Moskwą dzięki ogromnej pomocy udzielanej im na
cele gospodarcze i zbrojeniowe (Wietnam, Kuba, Mongolia). Upadek komunizmu w Związku
Radzieckim doprowadził do uniezależnienia się tych krajów od Moskwy, bądz też (Wietnam)
ponownego zbliżenia do Chin.
9. Polska słabym ogniwem systemu komunistycznego. Kryzys polski.
Wydarzenia, które doprowadziły do upadku komunizmu i przełamania podziału świata na dwa
systemy, a w ślad za tym likwidacji ładu jałtańsko-poczdamskiego miały miejsce jednak w krajach
Europy Zrodkowej i Wschodniej będących od co najmniej 1956 roku słabym ogniwem systemu.
Podstawowe znaczenie miał tu kryzys gospodarczy, społeczny i polityczny w Polsce dojrzewający
ponownie już w latach sześćdziesiątych. W grudniu 1970 roku doszło do wydarzeń na Wybrzeżu,
które doprowadziły do powstania sytuacji przedrewolucyjnej. W połowie lat siedemdziesiątych
nowe trudności gospodarcze zaowocowały kolejną eksplozją (czerwiec 1976). Strajki letnie 1980
roku, powstanie i legalizacja Solidarności", głęboki kryzys PZPR i aparatu władzy miały zna-
czenie nie tylko wewnętrzne. Tak jak w 1968 roku w przypadku Czechosłowacji, rozważano teraz
na Kremlu inwazję Polski. Zdawano sobie sprawę z jej kosztów i związanych z nią strat. Moskwa
nie mogła ryzykować pełnej konfrontacji z Zachodem, która mogłaby w wyniku takiej inwazji
mieć miejsce. Mimo nacisków ze strony części marszałków większość Biura Politycznego KC
KPZR odrzuciła na początku grudnia 1980 roku plan inwazji, której miały towarzyszyć niezwykle
ostre represje wobec sił związanych z Solidarnością". Amerykańskie satelity szpiegowskie
odnotowały koncentrację kilkunastu dywizji radzieckich na granicach Polski. Ostre noty
dyplomatyczne państw zachodnich odegrały również rolę w zniechęceniu do inwazji. Po raz drugi
rozważano projekt inwazji Polski pod koniec marca 1981 roku. Niepoślednią rolę w dyskusjach
nad nią odegrało zapewne spotkanie lidera twardogłowych" w kierownictwie PZPR, Stefana
Olszowskiego z Breżniewem na zjezdzie KPCz. I tym razem Moskwa nie zdecydowała się na ten
niebezpieczny krok. Ostatecznie - utrzymując niezwykle silny nacisk na kierownictwo PZPR
(wizyta Michaiła Susłowa przed IX Zjazdem i ostra rozmowa z Mieczysławem Rakowskim i
innymi przedstawicielami prącego do władzy skrzydła reformatorskiego tej partii) - zdecydowano
się na przyjęcie wewnętrznego" rozwiązania, zaproponowanego zapewne przez przywódcę PZPR
i premiera polskiego, gen. Wojciecha Jaruzelskiego.
10. Kryzys w stosunkach Wschód-Zachód.
Ogłoszenie stanu wojennego w Polsce wywołało ostry kryzys w stosunkach międzynarodowych.
Pod koniec grudnia państwa zachodnie podjęły sankcje ekonomiczne i polityczne wobec Polski.
Narastało napięcie w stosunkach amerykańsko-radzieckich. Rokowania rozbrojeniowe znalazły się
w ślepym zaułku, a w 1983 roku dialog rozbrojeniowy został nawet przerwany. Współpraca eko-
nomiczna Wschodu z Zachodem - wobec ogromnego zadłużenia Polski, ZSRR, Węgier i NRD na
Zachodzie (Rumunia spłaciła w latach osiemdziesiątych swoje długi za cenę dramatycznego
obniżenia poziomu życia ludności) - natrafiała na coraz większe trudności. Dialog ograniczony
został do minimum. Bliski Wschód stał się areną dramatycznych wydarzeń w Libanie (1982-
1983).
11. Wojna w Afganistanie.
W Afganistanie szalała wojna domowa. Większość plemion afgańskich wypowiedziała się
przeciwko reżimowi Babraka Karmala i pod hasłem dżihadu (wojny świętej) stawiała opór
radzieckiej interwencji. Mimo ogromnego nasycenia ponad 100-ty siecznej armii interwencyjnej
czołgami, samolotami i helikopterami, nowoczesne środki walki okazały się mało przydatne w
górskich bezdrożach i w ekstremalnych warunkach klimatycznych. Mudżaheddini afgańscy -
usuwani z jednej doliny przenosili się do sąsiedniej, atakowali i niszczyli garnizony przeciwnika.
Reżim Karmala liczyć mógł tylko na poparcie części mniejszości narodowych (Tadżyków,
Uzbeków, Chazarejczyków). Rdzenna ludność - Pusztuni - popierała mudżaheddinów. Wojna
kosztowała setki tysięcy istnień ludzkich. Większość mieszkańców kraju straciła cały dobytek,
zmuszona emigrować lub uciekać. Miliony Pusztunów schroniły się w Pakistanie, gdzie
koncentrowały się wspomagane przez USA, Pakistan i Chiny siły mudżaheddinów i ich
emigracyjne przywództwo oraz w Iranie. W połowie lat osiemdziesiątych ponosząca duże straty
armia interwencyjna nie była w stanie zmienić na swoją korzyść patowej sytuacji. W 1986 roku [ Pobierz całość w formacie PDF ]